Zaszczep się wiedzą. Poznaj działanie i skład szczepionki

Jak działa szczepionka?

Wyobraźmy sobie, że zmniejszamy się do mikroskopijnych rozmiarów i zostajemy bohaterami odcinka „Było sobie życie”. W momencie, kiedy organizm jest zdrowy i gotowy do rozpoczęcia ćwiczeń bojowych z odpowiednio zmodyfikowaną cząstką drobnoustroju (antygenem), podana zostaje szczepionka. Rozpoczynają się działania szkoleniowe, organizm uczy się jak postępować z wrogiem w postaci osłabionego wirusa czy bakterii, wytwarzając przeciwciała. Dzięki temu swoistemu szkoleniu, opracowana zostaje taktyka najszybszego pokonania zdrowotnego nieprzyjaciela i ograniczenia wszystkich możliwych strat. Strategia działania zostaje przez organizm zapamiętana poprzez wytworzone komórki pamięci. W przypadku prawdziwego ataku wroga – dzikiego drobnoustroju, organizm wie co robić, natychmiast przywołuje to, co zapamiętał i rozpoczyna proces produkcji. Dzięki temu zwalczy wroga, zanim ten zdąży się namnożyć i rozpocząć spustoszenie w postaci choroby, czy bardzo groźnych powikłań.

Co zawiera szczepionka?

Antygen – główny składnik szczepionki

Antygen jest najważniejszym składnikiem szczepionki, bo to on pobudza układ odpornościowy do produkcji przeciwciał i powstania komórek pamięci. W zależności od wirusów czy bakterii, przeciw którym opracowane są szczepionki, mamy do czynienia z 2 rodzajami szczepionek:

1. Szczepionki żywe – zawierają żywe, osłabione drobnoustroje, które mogą się namnażać w organizmie, jednak nie wywołują choroby.
2. Szczepionki nieżywe:
   – zawierające całe drobnoustroje, które zostały zabite w procesie produkcji przy pomocy substancji chemicznych, temperatury, czy promieniowania
   – zawierające fragmenty drobnoustrojów, np., szczepionki polisacharydowe lub skoniungowane.
   W szczepionkach polisacharydowych fragmenty drobnoustroju (polisacharydy) są puszczone „luzem”. Natomiast w szczepionkach skoniugowanych polisacharydy są połączone z białkiem. Ta wydawałoby się niewielka różnica, ma ogromne znaczenie, dla wytworzenia właściwej odpowiedzi odpornościowej u małych dzieci (do 5. roku życia), u których szczepionki pozbawione białka, czyli polisacharydowe nie są w stanie wywołać odpowiedzi odpornościowej. Taki połączony kompleks – polischaryd plus białko pobudza właściwie układ odpornościowy dziecka, wytwarzając przeciwciała oraz komórki pamięci, dzięki temu przy kolejnym kontakcie z tym drobnoustrojem, organizm dziecka jest gotowy sprawnie zareagować.

Składniki dodatkowe:

1. Substancje pomocnicze, tj.:
   – cukry (sacharoza, które jest również w matczynym mleku, bądź laktoza, która znajduje się w sztucznym pokarmie)
   – aminokwasy – glicyna, glutaminan sodu (substancja produkowana przez organizm człowieka – to neuroprzekaźnik niezbędny do przepływu informacji między komórkami nerwowymi) czy kwas glutaminowy
   – białka – żelatyna, albumina ludzka (najpowszechniejsze białko w krwi człowieka)
   Czemu służą? Zapewniają stabilność preparatu, dzięki nim mamy pewność, że szczepionka pod upływem czasu czy temperatury, nie zmieni swojego składu, a także że fragmenty drobnoustrojów nie przykleją się do ścian fiolki.
2. Adjuwanty, np. związki glinu (wodorotlenek glinu, siarczan glinu, fosforan glinu), fosforan wapnia, emulsje olejowo-wodne (MF59, AS03, system ASO4 z lipidem A) – są to sole naturalnie występujące w środowisku.
   Czemu służą? Mają za zadanie wzmocnienie i przyspieszenie reakcji układu odpornościowego. Stosuje się je w szczepionkach, które mają małe fragmenty drobnoustrojów, które z natury słabiej mobilizują organizm do produkcji przeciw ciał i powstania komórek pamięci.
3. Środki konserwujące, np. tiomersal (etylortęć – która nie jest toksyczna dla człowieka, naturalnie usuwa się z organizmu.
   Czemu służą? Chronią szczepionkę przed zanieczyszczeniem drobnoustrojami, zwłaszcza bakteriami i grzybami.
4. Składniki dodatkowe, które mogą występować w śladowych ilościach jako pozostałość po procesie produkcji szczepionki, np. formaldehyd (jest używany do osłabiania drobnoustrojów – związek ten jest również wytwarzany i wykorzystywany przez organizm ludzki w procesie metabolizmu), ß- propiolakton, aldehyd glutarowy, antybiotyki, białko jaja kurzego, białka drożdży.

Warto pogłębić swoją wiedzę na temat szczepień sięgając do wiarygodnych źródeł informacji tj. www.zaszczepsiewiedza.pl, www.szczepienia.pzh.gov.pl, czy www.szczepienia.gis.gov.pl.