Dr hab. n. med. Andrzej Ciszewski
Streszczenie
Zwiększenie liczby zawałów serca i zgonów kardiologicznych często wiąże się z epidemicznymi okresami grypy. Wykazano, że około 1/4 przypadków zawału serca poprzedzona jest ostrą infekcją układu oddechowego, a jest to tylko jedno z możliwych powikłań kardiologicznych tej choroby. Grypa może doprowadzić do ostrych zapaleń wieńcowych, przewlekłej niewydolności serca czy wirusowego zapalenia mięśnia sercowego i osierdzia, a każde z tych powikłań może zakończyć się zgonem pacjenta.
Skuteczną profilaktyką grypy i jej powikłań są szczepienia. Badania naukowe wskazują, że w grupie pacjentów z chorobą wieńcową szczepionych przeciwko grypie w porównaniu z pacjentami nieszczepionymi ryzyko poważnych incydentów sercowo-naczyniowych jest mniejsze o około 30%.1 Między innymi dlatego wiele europejskich, jak i amerykańskich towarzystw kardiologicznych jednoznacznie zaleca coroczne szczepienie u wszystkich pacjentów z przewlekłymi chorobami serca i układu sercowo-naczyniowego.2-5
Grypa a choroba wieńcowa
Od wielu lat obserwowano zwiększenie liczby zawałów serca i zgonów kardiologicznych w okresach epidemicznych grypy. Stwierdzono, że w około 1/4 przypadków zawał serca następuje po ostrej infekcji układu oddechowego. W wielu badaniach wykazało, że pacjenci z chorobą wieńcową zaszczepieni przeciwko grypie są obarczeni mniejszym ryzykiem wystąpienia ostrych zespołów wieńcowych (OZW), hospitalizacji, a nawet zgonu z powodu choroby wieńcowej (p. Szczepienie przeciwko grypie korzystne u chorych na chorobę wieńcową – badanie FLUCAD).2,3
Na szczególną uwagę zasługuje metaanaliza J. Udell’a i wsp., która na podstawie 6 badań klinicznych z randomizacją, obejmujących grupę 6735 pacjentów, potwierdza powyższe wnioski. Wykazano w niej ponadto zmniejszenie o około 30% ryzyka wystąpienia poważnych incydentów sercowo-naczyniowych wśród pacjentów z chorobą wieńcową zaszczepionych przeciwko grypie w porównaniu z grupą nieszczepioną (p. Skuteczność szczepienia przeciwko grypie sezonowej chorych z grupy dużego ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych – metaanaliza).1
Bardzo ciekawe jest wytłumaczenie uzyskanych wyników i zrozumienie powiązania pomiędzy grypą a zawałem serca. Otóż obecnie na chorobę wieńcową nie patrzymy już jak na proces degeneracyjny, lecz jak na przewlekły stan zapalny tętnic wieńcowych. Wykazano, że grypa jako ostra ogólnoustrojowa infekcja i ostry stan zapalny może destabilizować blaszkę miażdżycową i doprowadzać do OZW. Na podstawie zgromadzonych informacji i danych grypę uznano za czynnik wyzwalający zawał serca wśród pacjentów z chorobą wieńcową. 3
Przewlekła niewydolność serca
Przewlekła lewokomorowa niewydolność serca, bez względu na przyczyny, przebiega ze zwiększoną retencją płynów w obrębie tkanek układu oddechowego i zwiększonym ciśnieniem w tętnicy płucnej. Objawia się to dusznością wysiłkową, następnie spoczynkową i jest związane z upośledzoną wymianą gazową w obrębie pęcherzyków płucnych. Ustalenie optymalnego leczenia farmakologicznego przewlekłej lewokomorowej niewydolności serca jest czasami trudne i zajmuje wiele czasu. Oczywistym jest, że wystąpienie u takich pacjentów grypy przebiegającej z wysoką gorączką, tachykardią czy odwodnieniem może doprowadzić do nagłego załamania się stanu chorego. Może wówczas dojść do ostrej niewydolności serca i oddychania, obrzęku płuc, groźnych zaburzeń rytmu i zagrożenia życia. W związku z tym europejskie wytyczne dotyczące postępowania w przewlekłej niewydolności serca, a także przygotowania kandydatów do przeszczepienia serca, zalecają coroczne szczepienie tych chorych przeciwko grypie.5,6
Wirusowe zapalenie mięśnia serca i osierdzia
Częstotliwość występowania tych potencjalnie groźnych kardiologicznych powikłań grypy jest trudna do ustalenia. Zachorowania często dotyczą osób młodych, bez dodatkowych obciążeń kardiologicznych i chorób współistniejących. W niektórych przypadkach, o szczególnie ostrym przebiegu, w przeciągu kilku dni może dochodzić do trwałego uszkodzenia serca ze znacznym zmniejszeniem kurczliwości i objawów ostrej niewydolności serca lub tamponady.
O przeżyciu pacjentów zwykle decyduje szybkie rozpoznanie i wdrożenie koniecznego postępowania, w tym rozpoczęcie celowanego leczenia przyczynowego lekami przeciwwirusowymi. U niektórych chorych konieczne jest stosowanie krążenia wspomaganego i sztucznej wentylacji.