W Polsce sezon epidemiologiczny trwa od października do maja, a szczyt zachorowań przypada zazwyczaj od stycznia do marca. W poszczególnych sezonach ten czas może się nieznacznie różnić. W zeszłym roku odnotowaliśmy w Polsce pik zachorowań na przełomie grudnia i stycznia, który spowodowany był kumulacją wirusów COVID-19, grypy i RSV. Ponadto w tym roku zauważony jest również dwukrotny wzrost zakażeń pneumokokowych w porównaniu do analogicznego okresu w roku ubiegłym. Z tego względu listopad jest najlepszym miesiącem, aby się zaszczepić. Najsilniejsze działanie szczepionki przypadnie na okres, w którym będzie największy sezon zachorowań.
Zbliża się szczyt zachorowań na choroby górnych dróg oddechowych. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych ostrzegają, że są one szczególnie groźne dla osób dorosłych, a w szczególności osób 65+. W komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na 2024 rok, szczepienia przeciw pneumokokom zaleca się osobom dorosłym powyżej 50 roku życia. Wystrzegać się należy także możliwości kumulacji różnych infekcji, które mogą prowadzić do powikłań i zwiększonego ryzyka poważnych powikłań zdrowotnych.
„Największą odporność na wirusy uzyskuje się przez pierwsze cztery miesiące po zaszczepieniu. Zakażenia grypowe oraz covidowe pojawiają się przeważnie w miesiącach luty i marzec, a najwcześniej szczyt zachorowań odnotowywany jest w grudniu lub styczniu, tak jak było poprzednim w sezonie 2022/2023. Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że koronawirus może być przenoszony przy każdej pogodzie i nie ma żadnego powodu, by wierzyć, że zimno go zabija. Deszcz i śnieg mogą „rozproszyć” wirusy, które osadzają się na obiektach, ale zakażamy się drogą kropelkową. Zatem idealny okres na zaszczepienie się przypada na październik i listopad. Jednak jeśli ktoś do tej pory tego nie zrobił, nie powinien rezygnować z iniekcji. Lepiej zabezpieczać, niż leczyć” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, Przeowdniczący Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.
COVID-19 w natarciu
Według danych podawanych przez Ministerstwo Zdrowia codziennie wzrasta liczba zakażeń wirusem COVID-19. Odnotowywane są również kolejne zgony. Eksperci podkreślają jednak, że w tej chwili dziennie choruje kilkadziesiąt, a może nawet koło stu tysięcy Polaków. Według nich skala zachorowań może być nawet kilkanaście razy większa, niż pokazują statystyki. Dowodem na to, że sytuacja robi się poważna, jest fakt, że kolejne szpitale zakazują odwiedzin. Realizacja szczepień przeciw COVID-19 powinna odbywać się zgodnie z krajowymi zaleceniami.
EMA i ECDC zaproponowały uproszczone schematu szczepień z zastosowaniem nowych, zaktualizowanych szczepionek w następujący sposób:
- u dorosłych i dzieci w wieku ≥5 lat zaleca się 1 dawkę,
- u dzieci w wieku <5 lat, nieszczepionych lub bez wcześniejszego zakażenia SARS-CoV-2, zaleca się 2 lub 3 dawki szczepienia podstawowego (w zależności od wybranego preparatu).
W nadchodzącej kampanii szczepień przeciw COVID-19 szczepieniami zaleca się priorytetowo objąć:
- osoby w wieku ≥60 lat,
- osoby z niedoborami odporności bez względu na wiek,
- osoby z przewlekłymi chorobami współistniejącymi zwiększającymi ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 bez względu na wiek,
- kobiety w ciąży,
- oraz pracowników ochrony zdrowia.
Jednoczasowe szczepienia przeciw pneumokokom, COVID-19 i grypie
Sezon zachorowań to czas kumulacji różnych chorób, dlatego musimy pamiętać o zabezpieczeniu się przed różnymi ich postaciami. Pneumokoki, COVID-19 i grypa to podstawowy zestaw szczepień jakie powinien przyjąć każdy dorosły Polak. Wiele osób zniechęca ilość wizyt, jakie trzeba odbyć w placówce medycznej lub w aptekach, aby się zaszczepić. Pamiętajmy jednak, że eksperci rekomendują, aby dwie różne szczepionki przyjmować na jednej wizycie. Zaleca się wtedy podanie preparatów w prawy i lewy mięsień naramienny.
„Po to mamy dwie ręce, aby przyjmować dwie szczepionki. Jeśli w sytuacji planowanych dwóch szczepień w czasie tej samej wizyty, z jakichś względów do szczepienia można wykorzystać tylko jeden mięsień naramienny, odległość między wstrzyknięciami powinna wynosić minimum 2,5 cm. Łączenie szczepień pozwoli lepiej przygotować się do trwającego sezonu infekcyjnego. Ze względu na wysoką skuteczność i stosunkowo niski odsetek zdarzeń niepożądanych, szczepienia ochronne są preferowaną formą profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dorosłych” – dodaje prof. Antczak.
Wprowadzenie szczepionek przeciw pneumokokom i grypie na listę bezpłatnych leków dla seniorów to bezsprzecznie krok w stronę zwiększenia wyszczepialności tej populacji. Zniesienie bariery finansowanej w dostępie do szczepionki dla seniorów jest dopiero początkiem działań na rzecz ułatwienia pacjentom dostępu do szczepienia. Rozważenia wymaga poszerzenie dostępu do refundacji oraz kontynuacja działań na rzecz skrócenia ścieżki pacjenta do zaszczepienia. Dziś, aby pacjent mógł zaszczepić się w aptece, potrzebuje recepty od lekarza po którą musi udać się do placówki medycznej. Podobnie, gdy pacjent chce zaszczepić się w placówce, musi udać się z receptą po szczepionkę do apteki i wrócić ponownie do przychodni, aby wykonać iniekcję. Zarówno szczepienie w aptece, jak i w przychodni powinno odbywać się w ramach jednej wizyty.
W ostatnich latach liczba przypadków zachorowań na choroby infekcyjne dynamicznie wzrasta. W lipcu 2023 roku NIZP-PZH odnotował niemal dwukrotnie więcej przypadków chorób wywołanych przez pneumokoki niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Podobnie w 2022 roku w Polsce zanotowano blisko 80% wzrost zapadalności na inwazyjną chorobę pneumokokową, w porównaniu do roku poprzedzającego. Również w przypadku grypy w zeszłym sezonie odnotowana została rekordowa liczba przypadków zachorowań. Profilaktyka szczepienna to najlepsza ochrona przed zakażeniem i jego konsekwencjami.