LIST OTWARTY EKSPERTÓW
Szanowni Państwo,
Szczepienie przeciw grypie jest nieodłącznym jesiennym rytuałem, dzięki któremu możemy skutecznie przygotować się do sezonu zachorowań na grypę. Ta często lekceważona choroba rok rocznie przynosi spore żniwo poszkodowanych. Sezon epidemiczny 2014/2015 zakończył się z wynikiem ponad 3,7 mln zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, ponad 12,2 tys. hospitalizacji i 11 zgonów.* To 37% więcej zachorowań i prawie 50% więcej hospitalizacji niż w sezonie 2013/2014.
Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy postawił sobie za cel budowanie świadomości potrzeby profilaktyki tej choroby, a co za tym idzie podnoszenie wyszczepialności. Wskaźnik ten w Polsce już od 3 lat utrzymuje się na stałym niskim poziomie ok. 3,7% populacji, i chociaż po okresie kilku lat gwałtownych spadków można byłoby to uznać za sukces, to jednak ten stan rzeczy jest niezadawalający i niepokojący.
Mając na względzie znaczenie chorób przewlekłych i włączając się w nurt działań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC) i Europejskiego Sojuszu przeciw Chorobom Przewlekłym (ECDA), eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy rok 2015 dedykują walce z powikłaniami grypowymi, na które w sposób szczególny narażone są osoby leczące się z powodu chorób przewlekłych układu krążenia, układu oddechowego, nerek i wątroby oraz cukrzycy.
W tym roku z okazji obchodów II Ogólnopolskiego Dnia Profilaktyki Grypy w 21 miastach w całej Polsce odbędzie się akcja bezpłatnych szczepień przeciw grypie pacjentów z grup ryzyka.
W procesie podnoszenia wyszczepialności należy zmierzyć się z koniecznością modyfikacji postaw społecznych wobec szczepień przeciw grypie. W związku z tym bardzo istotne jest zaangażowanie i wspólny, jednoznaczny głos wszystkich, którzy mają wpływ na ich kształtowanie. Należą tu: instytucje zdrowia publicznego, autorytety medyczne, pracownicy ochrony zdrowia, władze samorządowe i pracodawcy.
Zapraszamy do zapoznania się z dołączonym do tego listu opracowaniem najnowszych danych epidemiologicznych oraz aktualnych polskich rekomendacji w zakresie profilaktyki grypy.
Dzięki wspólnemu zaangażowaniu będziemy mogli konsekwentnie zmieniać oblicze profilaktyki grypy w Polsce oraz ograniczać jego medyczne, społeczne i ekonomiczne skutki.
*Meldunki epidemiologiczne NIZP-PZH, dostępne na www.pzh.gov.pl.
W debacie FLU FORUM 2015 udział wzięli m.in.:
- Marek Posobkiewicz, Główny Inspektor Sanitarny
- prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Oświaty Zdrowotnej Fundacji Haliny Osińskiej, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc
- prof. dr hab. Lidia B. Brydak, Kierownik Zakładu Badań Wirusów Grypy, Krajowego Ośrodka ds. Grypy w NIZP-PZH
- prof. dr hab. n. med. Joanna Chrostkowska-Wynimko, Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc
- prof. IK w Warszawie dr hab. med. Andrzej Ciszewski, Polskie Towarzystwo Kardiologiczne
- dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śl., Wrocław
- dr hab. n. med. Aneta Nitsch-Osuch, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
- dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym, Warszawski Uniwersytet Medyczny
- Włodzimierz Jezierski, członek Rady Naukowej Instytutu Oświaty Zdrowotnej Fundacji Haliny Osińskiej
- dr n. med. Jolanta Biernat, Klinika Elektrokardiologii i Niewydolności Serca, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
- dr Leszek Cichoń, Przychodnia Lekarska „Południe”, Częstochowa
- dr Bożena Janicka, Prezes Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia
- mgr Ewelina Kocur, Szpital Miejski, Zabrze
- dr n. med. Barbara Joanna Bałan, Warszawski Uniwersytet Medyczny
- dr n. med. Ewa Duszczyk, Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekarska
- dr n. med. Piotr Kochan, Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych
- dr Grażyna Cholewińska, Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych
- dr n. med. Iwona Paradowska-Stankiewicz, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego- Państwowy Zakład Higieny
- prof. dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz-Kopeć, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc
- Stanisław Maćkowiak, Federacja Pacjentów Polskich
- Mirka Malara, Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych
- Zbigniew Zawadzki, Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej
- prof. Marcin Czech, Polskie Towarzystwo Farmakoekonomiczne
Załączniki do Listu Ekspertów:
I. Polskie dane epidemiologiczne
a. Grypa – zachorowania, hospitalizacje, zgony
b. Szczepienia przeciw grypie
II. Wskazania do szczepień
a. Wskazania kliniczne
b. Wskazania epidemiologiczne
III. Przeciwwskazania do szczepień
IV. Szczepionki przeciw grypie:
a. szczepy zatwierdzone przez WHO
b. szczepionki dostępne w Polsce w sezonie 2015/2016
c. dawkowanie
ZAŁĄCZNIK 1a. Epidemiologia – Grypa: zachorowania, hospitalizacje i zgony
Średnia dzienna zapadalność (na 100 tys. ludności) wg tygodniowych meldunków w sezonie 2014/2015 w porównaniu do sezonów 2010/2011–2013/2014 (www.pzh.gov.pl)
* dane od 1.09.13 do 31.08.14 na podstawie Meldunków Epidemiologicznych NIZP PZH (www.pzh.gov.pl)
**dane od 1.09.14 do 31.08.15 na podstawie Meldunków Epidemiologicznych NIZP PZH (www.pzh.gov.pl)
ZAŁĄCZNIK 1b. Epidemiologia – Szczepienia przeciw grypie
Porównanie zaraportowanych, zrealizowanych szczepień przeciw grypie, z ilością dawek szczepionek przeciw grypie sprzedanych na rynku, pozwalają domniemywać, że około 40–45% szczepień, realizowanych najprawdopodobniej w prywatnych placówkach medycznych i gabinetach lekarskich, nie jest raportowanych do NIZP-PZH.
Estymacja liczby realizowanych szczepień w oparciu o liczbę sprzedanych na rynku polskim szczepionek przeciw grypie oraz poziomu realizacji szczepień raportowanych do NIZP-PZH w poszczególnych grupach wiekowych.
ZAŁĄCZNIK 2. Wskazania do szczepień przeciw grypie
W Polsce Główny Inspektor Sanitarny1 od wielu lat rekomenduje szczepienie przeciw grypie w ramach realizacji Polskiego Programu Szczepień Ochronnych. W roku 2014 te rekomendacje zostały znacząco poszerzone. Główny Inspektor Sanitarny, podobnie jak Advisory Committee on Immunization Practice2, zaleca szczepienie przeciw grypie wszystkim osobom powyżej 6. miesiąca życia. Zmiany wprowadzone w 2015 roku zaznaczono poniżej na czerwono.
Również inne instytucje zdrowia publicznego i towarzystwa naukowe, takie jak: Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w NIZP-PZH3, Kolegium Lekarzy Rodzinnych4, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc5, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne6 wskazują pacjentów chorych przewlekle, jako grupy szczególnie rekomendowane do corocznych szczepień przeciw grypie.
Komunikat GIS z dnia 31.10.2014, www.gis.gov.pl
I. Ze wskazań klinicznych i indywidualnych:
- przewlekle chorym dzieciom (powyżej 6. mż.) i dorosłym, szczególnie chorującym na niewydolność układu oddechowego, astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, niewydolność układu krążenia, chorobę wieńcową (zwłaszcza po przebytym zawale serca) niewydolność nerek, nawracający zespół nerczycowy, choroby wątroby, choroby metaboliczne, w tym cukrzycę, choroby neurologiczne i neurorozwojowe;
- osobom w stanach obniżonej odporności (w tym pacjentom po przeszczepie narządów lub tkanek) i chorym na nowotwory układu krwiotwórczego;
- dzieciom z grup ryzyka od 6. mż. do 18. roku życia, szczególnie zakażonym wirusem HIV, ze schorzeniami immunologiczno-hematologicznymi, w tym małopłytkowością idiopatyczną, ostrą białaczką, chłoniakiem, sferocytozą wrodzoną, asplenią wrodzoną, dysfunkcją śledziony, po splenektomii z pierwotnymi niedoborami odporności, po leczeniu immunosupresyjnym, po przeszczepieniu szpiku, przed przeszczepieniem lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych, leczonym przewlekle salicylanami;
- dzieciom z wadami wrodzonymi serca zwłaszcza sinicznymi, z niewydolnością serca, z nadciśnieniem płucnym;
- kobietom w ciąży lub planującym ciążę.
II. Ze wskazań epidemiologicznych – wszystkim osobom od 6. mż., do stosowania zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego, szczególności:
- zdrowym dzieciom w wieku od 6. mż. do 18. roku życia (ze szczególnym uwzględnieniem dzieci w wieku od 6. do 60. mż.);
- osobom w wieku powyżej 55 lat;
- osobom mającym bliski kontakt zawodowy lub rodzinny z dziećmi w wieku poniżej 6. mż. oraz z osobami w wieku podeszłym lub przewlekle chorymi (w ramach realizacji strategii kokonowej szczepień);
- pracownikom ochrony zdrowia (personel medyczny, niezależnie od posiadanej specjalizacji oraz personel administracyjny), szkół, handlu, transportu;
- pensjonariuszom domów spokojnej starości, domów pomocy społecznej oraz innych placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w szczególności przebywającym w zakładach opiekuńczo-leczniczych, placówkach pielęgnacyjno-opiekuńczych, podmiotach świadczących usługi z zakresu opieki paliatywnej, hospicyjnej, długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego.
Opracowano na podstawie:
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31.10.2014r. (www.mz.gov.pl).
- Prevention and Control of Influenza with Vaccines, Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2010. MMWR 2010; 59, (No. RR-8):1-64. (Tłumaczenie opublikowane w Medycynie Praktycznej Wydanie Specjalne 3/2010).
- Wytyczne Zakładu Badania Wirusów Grypy Krajowego Ośrodka ds. Grypy w NIZP-PZH: Sezon epidemiczny 2012/2013. Zalecenia do szczepień przeciwko grypie (ACIP, WHO 2010 r.). Dostępne na: www.pzh.gov.pl/page/fileadmin/user_upload/SEZON_EPIDEMICZNY_2012_sklad_szczepionki_19_03_2012_03.pdf
- Profilaktyka i leczenie grypy Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce (Zalecane przez konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej), Wydawnictwo AKTIS, Łódź 2006.
- Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ftyzjopneumonologicznego rozpoznawania i leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Pneumonologia i Alergologia Polska 2004/72.
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2011. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetologia doświadczalna i kliniczna, 2011, 11, supl. A, 54.
ZAŁACZNIK 3. Przeciwwskazania do szczepień przeciw grypie
Przeciwwskazania do szczepień przeciw grypie:
- anafilaktyczna nadwrażliwość na białko jaja kurzego lub antybiotyki używane w procesie produkcji lub inne składniki szczepionki,*
- ostre choroby gorączkowe,
- ostre choroby o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu, bez względu na to, czy towarzyszy im gorączka, czy też nie,
- zespół Guillain-Barré stwierdzony w okresie 6 tygodni po poprzednim szczepieniu przeciw grypie.**
* osoby takie, jeśli znajdują się w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych, mogą odnieść korzyść ze szczepienia przeciwko grypie po dokonaniu oceny stopnia nadwrażliwości na składniki szczepionki i odpowiednim odczuleniu.
** osoby takie, jeśli znajdują się w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań pogrypowych, mogą odnieść korzyść ze szczepienia przeciwko grypie
Opracowanie: Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w NIZP-PZH www.pzh.gov.pl (na podstawie: Prevention and Control of Influenza with Vaccines, Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2010. MMWR 2010; 59, (No. RR-8): 1-64).
ZAŁĄCZNIK 4. Szczepionki przeciw grypie
1. W sezonie 2015/2016 dla Półkuli Północnej WHO rekomenduje następujący skład inaktywowanych trójwalentnych szczepionek przeciw grypie:
- A/California/7/2009 (H1N1)pdm09 – like virus
- A/Switzerland/9715293/2013 (H3N2) – like virus – (nowy szczep)
- B/Phuket/3073/2013 – like virus – (nowy szczep)
Pełne informacje dostępne na: www.who.int/influenza/vaccines/virus/candidates_reagents/2015_16_north
2. W Polsce zarejestrowane są następujące szczepionki przeciwko grypie:
1 Inaktywowane szczepionki przeciwko grypie z rozszczepionym wirionem.
2 Szczepionki podjednostkowe, zawierające izolowane antygeny powierzchniowe.
3 Szczepionka wirosomalna.
* Szczepionki przeciw grypie otrzymywane w hodowli na zarodkach kurzych
** Szczepionki przeciw grypie otrzymywane w hodowli tkankowej MDCK
Szczepionki dostępne są w większości dużych hurtowni farmaceutycznych oraz w aptekach.
3. Dawkowanie:
Dzieciom od 6. mż. do 35. mż.:
- 1/2 dawki – 0,25 ml (1 lub 2 dawki)
- po 4-6 tygodniach następną 1 dawki
Dorosłym i dzieciom od 36. mż.: 1 dawka – 0,5 ml.
Dzieciom do ukończenia 8. rż., które uprzednio nie były szczepione, należy podać drugą dawkę, po 4-6 tygodniach.