RSV to zaraz po grypie i Covid-19, jedna z najbardziej powszechnych chorób zakaźnych dróg oddechowych w Polsce. Do 2. roku życia ponad 90% dzieci ulega zakażeniom RSV, połowa z nich ma objawy z dolnych dróg oddechowych. W grupie dzieci do 3. roku życia do wtórnego zakażenia dochodzi w około 70% przypadkach. Na całym świecie, co roku RSV wywołuje 34 mln przypadków ostrej infekcji dróg oddechowych, 3 mln hospitalizacji i 50 tys. zgonów małych dzieci. Jak wskazują eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych, szczepienia to najlepszy sposób profilaktyki przed tą ciężką chorobą, zwłaszcza obecnie, gdy znajdujemy się przed szczytem zachorowań.
Epidemiologia RSV
RSV to syncytialny wirus oddechowy wywołujący zapalenia oskrzelików i zapalenia płuc. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, czyli poprzez kontakt z wydzielinami. Infekcja może przebiegać od postaci skąpoobjawowej, po ciężki przebieg obejmujący zaburzenia oddychania, włącznie ze zgonem.
Jak informuje Europejska Komisja, każdego roku RSV odpowiada za 34 miliony przypadków ostrej infekcji dróg oddechowych na całym świecie, ponad 3,4 miliony hospitalizacji oraz ponad 50 000 zgonów dzieci w wieku poniżej 5 lat. Według dostępnych danych zapalenie płuc rozwija się u 66% pacjentów hospitalizowanych z powodu infekcji RSV, 21% chorych może wymagać wentylacji mechanicznej, a 15–18% leczenia na oddziale intensywnej opieki medycznej (OIOM)[1] [2]. Śmiertelność podczas hospitalizacji szacuje się na poziomie 5–6%[3].
Praktyki z innych krajów
W tym roku zostały zarejestrowane nowe skuteczne metody zapobiegania zakażeniom RSV – nowe przeciwciało monoklonalne i szczepionki przeciwko RSV dla kobiet w ciąży i seniorów. Ich stosowanie zalecane jest w Europie – w Austrii, Belgii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Luksemburgu, Portugalii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii, a na świecie w Chile i USA. Do tych krajów dołączyły teraz Niemcy.
Publikowane dane z Hiszpanii z ostatniego sezonu jesienno-zimowego dokumentują wysoką skuteczność wprowadzonej populacyjnej profilaktyki, która przełożyła się na ponad 90% spadek hospitalizacji w grupie niemowląt.
„W Hiszpanii, po pierwszym sezonie stosowania przeciwciał monoklonalnych u dzieci poniżej 1. roku życia, zaobserwowaliśmy spadek hospitalizacji o około 75% w porównaniu z poprzednim sezonem, a skuteczność w zapobieganiu zakażeniom RSV wyniosła 80%. Rekomenduje stosowanie przeciwciał monoklonalnych w profilaktyce zakażeń RSV u dzieci, ponieważ jest to bardzo dobra i bezpieczna strategia zapobiegania” – dr Laura Castells Vilella, Kierownik oddziału pediatrii w Szpitalu Quirónsalud del Vallès w Barcelonie.
Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie?
Zakażeniom RSV ulegają najczęściej najmłodsi. Do 2. roku życia ponad 90% dzieci ulega zakażeniom RSV, przy czym połowa z nich ma objawy z dolnych dróg oddechowych. Wirus RSV odpowiada za ok. 2% zgonów dzieci do 5. roku życia w skali globalnej. W krajach wysoko rozwiniętych zgony te dotyczą głównie wcześniaków i dzieci ze współistniejącymi schorzeniami kardiologicznym, pulmonologicznymi lub niedoborami odporności[4]. Szczególnie narażone na zachorowanie są dzieci z niską masą ciała, atopią, niekarmione piersią, żyjące w złych warunkach socjalnych, posiadające liczne rodzeństwo oraz przebywające w skupiskach dzieci tj. żłobki i przedszkola.
Szacuje się, że do wtórnego zakażenia dochodzi w grupie dzieci do 5. roku życia w około 10–20% przypadków, a u dzieci do 3. roku życia odsetek ten sięga nawet 70%. Ponowne zakażenie ma miejsce zazwyczaj u dzieci w żłobkach oraz hospitalizowanych niemowląt, które nie były dotąd zainfekowane wirusem. W Polsce i pobliskich krajach zachorowania występują zazwyczaj od listopada do kwietnia, a szczyt przypada na miesiące zimowe.
Jak większość chorób układu oddechowego, RSV jest również szczególnie groźne dla osób po 60 r. ż. U osób starszych zwiększa on ryzyko utraty samodzielności, zaostrzenia chorób przewlekłych oraz zgonu. U dorosłych infekcje RSV występują wielokrotnie w ciągu życia, przebiegają głównie jako zakażenie górnych dróg oddechowych, 25% infekcji RSV u osób dorosłych przebiega jako zakażenie dolnych dróg oddechowych[5]. Wirus RSV może powodować nadreaktywność oskrzeli również u młodych, pierwotnie zdrowych dorosłych
Profilaktyka
„Nie mamy skutecznego leku, który mógłby pomóc łagodniej przechodzić zakażenie. Obecnie w Europie już kilka krajów tj. Francja, Hiszpania, Luksemburg wprowadziły profilaktykę bierną, która jest dostępna w Europie. Po podaniu szczepionki matce w czasie ciąży, przeciwciała wygenerowane w odpowiedzi na szczepionkę przenikają przez łożysko do płodu, chroniąc dziecko przez 6 miesięcy po urodzeniu, w okresie zwiększonych zakażeń. Skuteczność tej profilaktyki w badaniach wykazuje ok. 90%” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Terasa Jackowska, prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.
Najlepszą profilaktyką, jak w przypadku innych wirusów układu oddechowego, są szczepienia. Zgodnie z badaniami dot. skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek przeciw RSV w populacji osób dorosłych profilaktyka szczepienna charakteryzuje się wysoką skutecznością. Około 95% skuteczności w zapobieganiu ciężkim chorobom dolnych dróg oddechowych wywołanym przez RSV u osób ≥ 60. roku życia oraz osób z co najmniej jedną chorobą współistniejącą[6].
„Warto pamiętać, że szczepiąc się, chronimy, nie tylko siebie, ale również naszych bliskich. Wirus RSV powoduje infekcje u osób w każdym wieku, a co gorsze jest chorobą wysoko infekcyjną, wg danych jedna osoba może zarazić nawet trzy kolejne osoby. Szczepionki przeciw RSV u dorosłych są zarejestrowane do podawania w schemacie jednodawkowym, można wykonać je w dowolnym czasie, zaleca się podanie szczepionki przed rozpoczęciem sezonu zachorowań” – wskazuje prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Ekspertów Ogólnopolskiego Programu Zwalczana Chorób Infekcyjnych
[1] Tseng HF, Sy LS, Ackerson B i wsp. Severe Morbidity and short- and mid- to long-term mortality in older adults hospitalized with respiratory syncytial virus infection. J Infect Dis 2020; 222: 1298-1310.
[2] Volling C, Hassan K, Mazzulli T i wsp. Respiratory syncytial virus infection-associated hospitalization in adults: a retrospective cohort study. BMC Infect Dis 2014; 14: 665.
[3] Ackerson B, Tseng HF, Sy LS i wsp. Severe morbidity and mortality associated with respiratory syncytial virus versus influenza infection in hospitalized older adults. Clin Infect Dis 2019; 69: 197-203
[4] Nitsch-Osuch A, Antczak A, Barczyk A, Czupryniak L, Grabowski M, Kupczyk M et al. Rekomendacje grupy ekspertów w zakresie szczepień przeciw wirusowi RS osób dorosłych. Lekarz POZ. 2023;9(6):301-308.
[5] Hall CB, Long CE, Schnabel KC. Respiratory syncytial virus infections in previously healthy working adults. Clin Infect Dis 2001; 33: 792-796.
[6] Papi A, Ison MG, Langley JM i wsp. Respiratory syncytial virus prefusion F protein vaccine in older adults. N Engl J Med 2023; 388: 595-608.