Wrzesień już za nami, a wraz z nim pierwszy miesiąc kolejnego sezonu szczepień ochronnych. To czas, który zawsze miał szczególne znaczenie w kontekście przygotowań do sezonu jesienno-zimowego, bowiem rok rocznie wypada najlepiej pod kątem wyszczepialności przeciw grypie. Obecne zmiany systemowe, które miały poprawić dostępność szczepień i skuteczność programów ochronnych, nie zostały wdrożone na czas, a wydłużona ścieżka do szczepień została utrzymana. Wyniki pokazują, że do tej pory przeciw grypie zaszczepiła się jedynie połowa osób, które zazwyczaj szczepiły się w analogicznym sezonie. System nie ułatwia pacjentowi dostępu do szczepień mimo naprawdę dobrego systemu finansowania (powszechna refundacja szczepionki przeciw grypie, bezpłatne szczepionki przeciw COVID-19), jak również wprowadzenia Narodowego Programu Szczepień przeciw HPV, czy planów poszerzenia koszyka w aptekach o pneumokoki. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych apelują o udrożnienie szczepień, tak aby pacjenci w jak najwygodniejszy sposób mogli się zaszczepić, a kwestie formalne były jasne zarówno dla aptek, jak i POZ. Pilne podjęcie tych działań przez resort sprawi, że zrealizowana zostanie część celów Strategii dla Szczepień 2030.
Strategia dla szczepień 2030 – wyzwania i priorytety w profilaktyce chorób zakaźnych
Opublikowana Strategia dla Szczepień 2030 zakłada skupienie uwagi systemu ochrony zdrowia na profilaktyce pierwotnej chorób zakaźnych oraz zapewnieniu powszechnego i równego dostępu do szczepionek i szczepień na każdym poziomie opieki zdrowotnej. Przez ostatnie miesiące podjętych zostało wiele kroków, aby ten system uprościć i aby każdy bez względu na wiek, mógł w pełni korzystać z dobrodziejstwa szczepień, co przełoży się na lepszy stan zdrowia i kondycję populacji. Nie oznacza to jednak, że nie ma już nic do zrobienia.
„Ponad połowa szczepień sezonowych w naszym kraju co roku wykonywana jest we wrześniu. W tym miesiącu, ze względu na ciepłą pogodę, jest inaczej, jeszcze nie myślimy o szczepieniach. Nowelizacja ustawy refundacyjnej w części dot. szczepień wchodzi w życie 1 października, publikowane projekty rozporządzeń wskazują, że nowe regulacje, w praktyce, będą obowiązywać od 1 listopada. Oznaczać to może opóźnienie szczepień lub ich zaniechanie oraz że będzie to kolejny stracony sezon pod kątem wyszczepialności w naszym kraju” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.
30 sierpnia Ministerstwo Zdrowia opublikowało listę bezpłatnych leków dla dzieci poniżej 18 r.ż. i seniorów 65+. Z bezpłatnych leków nowe grupy pacjentów mogą korzystać od 1 września.
„Cieszymy się, że na finalnej liście, którą przedstawiło Ministerstwo Zdrowia znalazły się szczepionki, które są najprostszym sposobem profilaktyki chorób zakaźnych. Szczepienia są niezwykle istotne w zabezpieczeniu seniorów przed ciężkim przebiegiem i powikłaniami zakaźnych chorób układu oddechowego. Wpisanie szczepień na listy bezpłatnych leków dla seniorów jest dobrym krokiem na drodze do realizacji postulatów wprowadzających w Polsce ideę life course immunization, czyli dostępu do szczepień na każdym etapie naszego życia” – dodaje prof. Antczak.
Niestety mimo wprowadzenia tak dobrych rozwiązań, nadal pojawia się problem z określeniem zasad na jakich farmaceuci będą mogli realizować szczepienia w aptekach. Nie został określony tryb podpisywania umów z NFZ na realizację szczepień w placówkach medycznych i aptekach, przez co nie ustalona jest kwestia finansowania świadczenia.
„Warto też podkreślić w jakiej sytuacji są pacjenci, którzy chcą zaszczepić się przeciw COVID-19. Jako eksperci od kilku lat rekomendujemy jednoczasowe szczepienie przeciw grypie i COVID-19, jednak w tym roku we wrześniu pacjenci nie mieli możliwości zaszczepienia się przeciw koronawirusowi w aptekach. Pozostaje zatem jedynie zaszczepienie się w POZ na podstawie e-skierowania” – komentuje prof. Antczak.
W Polsce wszyscy pacjenci uprawnieni są do refundacji ceny szczepionki przeciw COVID-19 oraz świadczenia usługi szczepienia po przejściu badania kwalifikującego, które może wykonać lekarz lub pielęgniarka. Problemem jest jednak brak krajowych wytycznych dotyczących szczepienia przeciw COVID-19 w sezonie 2023/24.
Narodowy Program szczepień przeciw HPV
1 czerwca 2023 ruszył zapowiedziany w Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO) i długo oczekiwany program bezpłatnych szczepień przeciwko HPV dla nastolatków. Obejmuję on zarówno dziewczynki, jak i chłopców z roczników 2010 r. i 2011 r. Program daje możliwość wyboru szczepionki pomiędzy szczepionkami o różnym zakresie ochrony 2-walentną, a 9-walentną. Jest to historyczna zmiana, która sprawiła, że Polska jako ostatni kraj w Unii Europejskiej, dołączyła do Państw finansujących szczepienia przeciwko HPV, a tym samym weszła na drogę zmniejszania nowotworów i chorób HPV-zależnych.
„Według ostatnich danych Ministerstwa Zdrowia w programie szczepień wzięło udział 100 tysięcy nastolatków z 800 tysięcy uprawnionych. Według WHO i Komisji Europejskiej poziom zaszczepienia populacji docelowej powinien wynieść 90% do 2030 roku” – podkreśla Antczak.
W celu eliminacji wirusa HPV niezbędne jest stopniowe zwiększanie poziomu zaszczepienia wśród nastolatków. W tym celu należy zwiększać liczbę punktów sczepień (POZ) uczestniczących w programie, zapewnić pełną dostępność i możliwość wyboru szczepionki oraz prowadzić kampanie edukacyjno-promocyjne na temat potrzeby szczepień przeciwko HPV.
Efektywny system szczepień w aptekach
Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw wprowadziła szereg rozwiązań dot. szczepień zalecanych. Przyczynią się one nie tylko do kontynuacji serwisu szczepień przeciw COVID-19 w aptekach po ustaniu stanu zagrożenia epidemicznego, ale pozwolą także na trwałe umocowanie szczepień przeciw grypie w aptekach oraz poszerzanie serwisu aptecznego o kolejne preparaty takie jak m.in. szczepienia przeciwko pneumokokom, które znalazły się w obwieszczeniu przygotowanym przez resort zdrowia.
„Przyjęta nowelizacja ustawy refundacyjnej, wprowadziła przepisy, które pozwalają na utworzenie świadczenia szczepienia w aptece. Zmiana ta stwarza podstawy prawne dla rozwoju serwisu szczepień w aptekach poprzez zapewnienie finansowania usługi. Bardzo istotne jest również to, że zaproponowano poszerzenie koszyka o szczepienia z grupy szczepień zalecanych, w tym szczepienia przeciw pneumokokom” – komentuje dr farm. Mikołaj Konstanty.
Do uregulowania pozostaje jeszcze kwestia recepty refundowanej. Zgodnie z lipcową listą refundacyjną, wszystkie osoby powyżej 6. miesiąca życia będą mogły skorzystać z 50% refundacji na szczepionkę przeciw grypie.
„Z informacji medialnych wynika, że jest możliwe, aby w ramach Funduszu Medycznego płacić aptekom za całość usługi, czyli za szczepionkę i usługę dla osób dorosłych. Takie rozwiązanie pozwoliłoby m.in. na szczepienie pacjentów po 65 r. ż. przeciw grypie, zupełnie bezpłatnie” – dodaje Konstanty.
Ważnym aspektem, dla którego warto rozwijać szczepienia w aptekach jest fakt, iż korzystają z nich osoby, które nigdy wcześniej się nie szczepiły, np. przeciw grypie zaszczepiło się 23% osób, które nigdy do tej pory nie poddawały się temu sposobowi profilaktyki. Co ciekawe, 83% z nich to osoby z grupy ryzyka ciężkiego zachorowania.
Postulaty Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych na ten sezon
Ze względu na dużą liczbę zmian eksperci OPZCI postulują również o informowanie pacjentów nt. sposobu wykonywania szczepień w nadchodzącym sezonie oraz obowiązujących przepisach. Postulują także:
- Określenie zasad na jakich farmaceuci będą mogli realizować szczepienia w aptekach.
- Opublikowanie obwieszczenia w sprawie szczepień, które będą mogły być realizowane w aptekach.
- Określenie trybu podpisywania umów z NFZ na realizację szczepień w aptekach i placówkach medycznych.
- Poszerzenia koszyka szczepień o kolejne preparaty w aptekach (pneumokoki, tężec, błonnica, krztusiec).
- Publikacja aktów wykonawczych, które pozwolą na skorzystanie z wypracowanych rozwiązań jeszcze tej jesieni.
- Wznowienie sytemu szkoleń dla farmaceutów (grypa, COVID-19) i uruchomienie nowych szkoleń (pneumokoki).
- Ustanowienie świadczenia szczepienia przeciw grypie i pneumokokom w aptece dla pacjentów 65+, na mocy którego finansowana będzie usługa wraz z ceną szczepionki.
- Określenie wytycznych co do szczepień przeciw COVID-19.
- Ustanowienie świadczenia szczepienia przeciw grypie i pneumokokom w placówkach medycznych dla dzieci i pacjentów 65+, na mocy którego finansowana będzie usługa wraz z ceną szczepionki nabytą przez placówkę medyczną.
- Wycena świadczenia szczepienia przeciw grypie w aptece (dla pacjentów dorosłych uprawnionych do 50% refundacji), LUB
- Uprawnienie farmaceutów do wystawiania recept refundowanych.
