Choroby pneumokokowe stanowią znaczące zagrożenie dla zdrowia publicznego, szczególnie wśród najbardziej narażonych grup populacyjnych. Pneumokoki, czyli bakterie Streptococcus pneumoniae, są przyczyną różnorodnych chorób, od łagodnych infekcji ucha środkowego po ciężkie zapalenia płuc, sepsę czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych podczas debaty V-meeting przedstawili dotychczasowe dane na temat infekcji pneumokokowych, przypomnieli o profilaktyce wskazując szczególnie na bezpłatne szczepienie dla osób powyżej 65 r.ż z grup ryzyka.
„Pneumokok jest jednym z najczęstszych patogenów wykrywalnych u pacjentów hospitalizowanych z grypą, dokładniej jest to 35% przypadków. Grypa może prowadzić do rozwoju pneumokokowego zapalenia płuc, co skutkuje wzrostem liczby hospitalizacji i zgonów”– podkreśla dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.
W 2023 roku zaobserwowano kolejny wzrost liczby Inwazyjnych Chorób Pneumokokowych. Dane zgromadzone przez Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) wskazują na 25-procentowe zwiększenie się wstępowania choroby w porównaniu do roku poprzedniego (1575 przypadków w 2023 r. wobec 1252 w 2022 r.). Dodatkowo wiemy, że ok. 90% przypadków dotyczy populacji osób dorosłych. Śmiertelność jest alarmująco wysoka i sięga prawie 50% w grupie osób powyżej 65 r. ż. Na 1575 znanych przypadków w ubiegłym roku, 1006 z było śmiertelnych (63,9%).
U pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) oraz innymi chorobami współistniejącymi ryzyko wystąpienia pozaszpitalnego zapalenia płuc (PZP) znacznie rośnie. W przypadku kilku schorzeń podstawowych występuje „kumulacja ryzyka”. Tacy pacjenci wymagają szczególnej opieki i profilaktyki.
Istnieje wiele innych znaczących czynników, które podnoszą ryzyko wystąpienia choroby pneumokokowej tj.:
- wiek (populacja poniżej 5 r.ż. i powyżej 50 r.ż.)
- zaburzenia odporności
- stany przewlekłe
- ryzykowne zachowania (palenie, nadużywanie alkoholu)
„Nie ma wątpliwości, że szczepienia stanowią najlepszą formę profilaktyki. Niemniej jednak, zatrważająco wysoki odsetek zachorowań i zgonów wśród dorosłych z powodu chorób pneumokokowych jest niepokojący. Tylko 2-3% społeczeństwa decyduje się na szczepienie, co stanowi istotny spadek w porównaniu z rokiem 2022. Warto podkreślić, że szczepienie przeciw pneumokokom jest niezwykle proste, wymaga wykonania tylko jednej dawki i może być przeprowadzone w dowolnym momencie, ponieważ nie jest sezonowe. Dodatkowo, zniknęła bariera finansowa, ponieważ szczepienia dla osób powyżej 65. roku życia z grupy ryzyka są teraz dostępne bezpłatnie..” – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.
W Polsce dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom, skoniugowana (PCV) oraz nieskoniugowana (PPSV). Szczepionki skoniugowane są bardziej zaawansowane niż nieskoniugowane, cechują się silniejszą odpowiedzią immunologiczną. Od września Ministerstwo Zdrowia opublikowało listę bezpłatnych leków dla dzieci i seniorów. Znalazła się na niej 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciw pneumokokom. Bezpłatne szczepienie przysługuje osobom powyżej 65 roku życia z grup ryzyka m.in. dla osób z przewlekłymi chorobami serca, wątroby, płuc oraz cukrzycą.
Choroby pneumokokowe pozostają znaczącym problemem zdrowotnym, który wymaga skoordynowanych działań zarówno w zakresie profilaktyki, jak i leczenia. W obliczu wielu barier systemowych należy zwrócić uwagę na rekomendowane zmiany. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych podkreślają, że wprowadzenie obowiązkowej e-karty szczepień, rozszerzenie programów refundacji szczepień, edukacja publiczna oraz premie motywacyjne dla POZ za osiągnięcie wyznaczonych celów mogą przyczynić się do podniesienia wyszczepialności, redukcji zachorowań, a co za tym idzie poprawy ogólnej zdrowotności społeczeństwa.