Rekomendacje Ekspertów w obszarze budowania świadomości oraz poprawy dostępności szczepień w Polsce

Pierwsza grupa rekomendacji dotyczy budowania świadomości, bez której bardzo trudno osiągnąć zmiany postaw w społeczeństwie.

Druga grupa rekomendacji traktuje o prawnych sposobach zwiększenia dostępności do szczepień zalecanych.

BUDOWANIE ŚWIADOMOŚCI

Najważniejsze w tym obszarze jest zwiększenie wiarygodności przekazu poprzez:

• spójne stanowisko środowiska medycznego, niepodważanie przez samych lekarzy wiedzy medycznej nt. szczepień (edukacja lekarzy, odpowiedzialność zawodowa za pośrednictwem sądów lekarskich);
• szczepienie personelu medycznego (edukacja poprzez przykład);
• większe nawiązania do konkretnych przykładów osób, które się nie zaszczepiły i miały problem oraz osób, które się zaszczepiły i nie miały problemu.

Poza tym rekomenduje się działania dotyczące dwóch obszarów:

1. przekazywanie rzetelnych informacji na rzecz szczepień, niezależnie od komunikacji ruchów antyszczepionkowych,
2. prowadzenie działań w reakcji na działania ruchów antyszczepionkowych.

Rekomendacje dla obszaru a)

• Kampanie społeczne dotyczące szczepień i ich zasadności;
• Edukacja w szkołach na różnych poziomach edukacji, nie tylko na zajęciach z biologii, ale również na innych przedmiotach, w trakcie których omawia się kulturowe aspekty chorób dziesiątkujących ludność, zabobony antynaukowe, kształtowanie umiejętności krytycznego myślenia i weryfikowania prawdziwości informacji. Wyniesienie profilaktyki zdrowotnej do roli odrębnego przedmiotu znacząco podniosłoby również rangę tego zagadnienia w oczach dzieci i całego społeczeństwa, dlatego warto również rozważyć to rozwiązanie.

Rekomendacje dla obszaru b)

• Wypracowanie strategii zaangażowania różnych interesariuszy zmierzającej do wypracowania i wdrożenia rozwiązań, które z jednej strony ochronią wolność słowa, a z drugiej strony zagwarantują odpowiedzialność za słowa i zapewnią ochronę społeczeństwa przed dezinformacją w obszarze szczepień i wynikającymi z niej skutkami zdrowotnymi;
• Nawiązanie współpracy z mediami społecznościowymi i stroną publiczną na rzecz identyfikacji fake news oraz ograniczenia ich propagacji  (m.in. stworzenie mechanizmu monitoringu mediów przez organy administracji publicznej (np. GIS) w celu wychwycenia punktów zapalnych rozpowszechniania się fake news i podejmowania interwencji);
• Zwrócenie uwagi strony publicznej, że fake news w obszarze szczepień mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia publicznego i mogą stanowić jedno z narzędzi cyber-wojny – podjęcie adekwatnych działań monitorujących tego rodzaju aktywność w sieci przez stronę publiczną;
• Zaproponowanie obowiązkowych treści informacyjnych towarzyszącym stronom lub materiałom zakwalifikowanym jako wprowadzające w błąd i sprzeczne z aktualną wiedzą medyczną.

ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI

1. Szczepienia realizowane przez podmioty wykonujące działalność leczniczą (podmioty lecznicze, lekarze, pielęgniarki):

• Stworzenie standardów badań kwalifikacyjnych do szczepień w zależności od rodzaju szczepienia, wieku i stanu zdrowia osoby szczepionej oraz określenie możliwość ich realizacji przez poszczególnych przedstawicieli zawodów medycznych.
• Usunięcie wątpliwości w zakresie obrotu szczepionkami poprzez potwierdzenie, że pobranie kosztu szczepionki przez podmiot leczniczy od pacjenta nie stanowi obrotu detalicznego produktem leczniczym – a koszt szczepionki obciążający pacjenta może być wyższy od kosztu zakupu szczepionki.
• Umożliwienie praktykom lekarskim swobodnego obrotu szczepionką i możliwość zakupu szczepionki w hurtowni, jak również możliwość pobierania opłaty za szczepionkę.
• Rozszerzenie kompetencji pielęgniarek i, po odpowiednim przeszkoleniu, upoważnienie ich do realizacji badania kwalifikującego przed szczepieniem oraz ordynowania szczepionek.
• Zwiększenie liczby „mobilnych” punktów szczepień przy jednoczesnym zachowaniu wszelkich zasad bezpieczeństwa – wprowadzenie jasnych wytycznych organizacyjno-funkcjonalnych oraz wyeliminowanie zbyt rygorystycznych kryteriów dotyczących punktów szczepień, co skutkuje ograniczeniami w ich tworzeniu i większymi kosztami.
• Stworzenie ram prawnych dla szczepień realizowanych poza wyznaczonymi punktami szczepień (np. szczepienia domowe w przypadku pacjentów obłożnie chorych). Powrót do realizacji szczepień w szkołach (np. przez pielęgniarkę szkolną lub zespół delegowany przez podmiot leczniczy).
• Ujednolicenie warunków dotyczących finansowania szczepień. Uwzględnienie m.in. konieczności płacenia pielęgniarkom za dodatkową pracę wynikającą z wyżej postulowanych nowych kompetencji.

2. Przeprowadzanie szczepień w aptekach przez praktyki lekarskie lub pielęgniarskie:

• Przeprowadzanie szczepień w aptekach pozwoli na istotne zwiększenie dostępu do szczepień – w Polsce działa 14 tys. aptek, a znaczna ich część jest otwarta do późnych godzin wieczornych. Duża część aptek, w szczególności sieciowych, jest w stanie szybko dostosować się do ewentualnej zmiany przepisów i utworzyć „pokoje konsultacji” do przeprowadzania zabiegu szczepienia zgodnie z wszelkimi wymogami (np. w zakresie oświetlenia, wentylacji itp.).
• Umożliwienie zaszczepienia się pacjenta w miejscu zakupu szczepionki – skrócenie procedury. Szczepienia w aptekach to również odciążenie dla ZOZ-ów oraz lekarzy tam pracujących. W obecnym stanie prawnym przeprowadzanie szczepień w aptekach wydaje się dopuszczalne, natomiast zasadne jest potwierdzenie takiej możliwości poprzez stanowisko organów nadzoru lub zmianę legislacyjną. Nie jest natomiast możliwe informowanie o potencjalnym przeprowadzaniu szczepień – w tym zakresie konieczna jest zmiana prawa farmaceutycznego.

3. Przeprowadzanie szczepień przez farmaceutów w aptekach, jako alternatywa wobec rekomendacji powyżej:

• Wprowadzenie możliwości szczepień przez farmaceutów w aptekach. Statystyki i doświadczenia innych krajów pokazują, że taka zmiana znacząco zwiększa wszczepialność populacji, dzięki łatwemu dostępowi do aptek.
• Wymaga to dużej zmiany systemowej, w ramach której uregulowana zostanie kompetencja farmaceutów i samych aptek. Farmaceuci powinni zostać upoważnieni do przygotowania przeprowadzania szczepień. Należałoby przyjąć odpowiednie regulacje pozwalające aptekom oferować szczepienia zgodnie z właściwymi standardami oraz wymogami dokumentacyjnymi.
• Proponowana zmiana pozwoli na wzmocnienie rangi zawodu farmaceuty w duchu prowadzonych rozważań o opiece farmaceutycznej. Jednocześnie ustalono, że farmaceuci oczekują ich większego zaangażowania w obszarze ochrony zdrowia.
• Wprowadzenie proponowanej zmiany powinno być połączone z odpowiednią kampanią informacyjną kierowaną do farmaceutów oraz do pacjentów. W ramach kampanii należałoby informować o znaczeniu szczepień oraz warunkach ich przeprowadzania, tak aby każdy mógł podjąć świadomą decyzję co do szczepienia, a apteki nie obawiały się proponowania przeprowadzania szczepień.
• Możliwe jest także włączenie potencjalnych szczepień przeprowadzanych w aptekach do świadczeń finansowanych ze środków publicznych.